Góry według Hemli i Wojtusia: Dolina Jaworzynka

Dolina Jaworzynka

Dolina Jaworzynka położona jest w Tatrach Zachodnich. Jest to boczne odgałęzienie walnej Doliny Bystrej, punktem odgałęziający jest już w okolicach Kuźnic. Najdalsze, wysunięte na południe i południowy wschód części doliny sięgają Zawratu Kasprowego i Kopy Magury.

Dolina Jaworzynka jest często odwiedzana przez turystów zmierzających przez Przełęcz między Kopami w rejon Doliny Gąsienicowej, jako alternatywa dla szlaku przez Skupniów Upłaz.

Dolina Jaworzynka z widokowej Polany Jaworzynki. Ma ona około 1 km długości, dawniej znana również pod nazwą Jaworzyna Łuszczkowa. W dzisiejszych czasach nazwa bywa mylona z nazwą Dolina Jaworzynki. Na Polanie znajdują się stare szałasy pasterskie i otwierają się z niej widoki na Kopę Magury oraz Małą i Wielką Królową Kopą. W dolinie znajduje się jeszcze druga, zarastająca już polana - Wyżnia Polana Jaworzynka. Przez Dolinę płynie Potok Jaworzynka, który następnie zasila potok Bystra.

W Dolinie Jaworzynce, a konkretnie w masywie Jaworzyńskiej Czuby znajduje się interesująca Jaskinia Magurska. Nie jest udostępniona turystycznie, co więcej - jej wejście zagrodzono kratą. Jest to jedna z najwcześniej odkrytych jaskiń tatrzańskich. Jeszcze na początku XX wieku była dość popularnym celem turystycznym, do jej wylotu prowadziła znakowana ścieżka. Jej wnętrze jest ciekawe ze względu na obecność szczątek plejstoceńskich zwierząt, m.in. niedźwiedzia oraz lwa jaskiniowego.

Ograniczenia Doliny:

- Boczań
- nienazwana przełęcz
- Wysokie
- Skupniów Przechód
- Skupniów Upłaz
- Diabełek
- Wielka Królowa Kopa
- Przełęcz Między Kopami
- Mała Królowa Kopa
- Magurska Przełęcz
- Kopa Magury
- Jaworzyńska Przełęcz
- Zawrat Kasprowy
- Jaworzyńska Czuba
- Rówienki
- Jaworzyńskie Czoła

Dolina posiada dwie odnogi, rozdzielone grzędami Małej Królowej Kopy na wysokości ok. 1220m:

lewą odnogą jest Długi Żleb. Opada wprost z Przełęczy Między Kopami, znajduje się pomiędzy Skupniów Upłazem a północnymi stokami Małej Królowej Kopy. Tymi stokami prowadzi żółty szlak na Przełęcz między Kopami poprzez Małe, a następnie Wielkie Siodło. Stąd też nazwa ścieżki - Siodłowa Perć.
Prawa odnoga to przede wszystkim Żleb pod Czerwienicą, nazywany również Stare Kopalnie, znajdujący się pomiędzy bardziej stromymi z tej strony zboczami Małej Królowej Kopy, a Kopą Magury.

Nazewnictwo pomniejszych obiektów w Dolinie Jaworzynce jest niezwykle bogate. Związane jest to z równie bogatą historią doliny.

Coś z historii...

Jaworzynka ma barwną historię oraz przeszłość, której następstwa możemy oglądać do dziś. Przede wszystkim, rejon doliny był jednym z najbardziej eksploatowanych niegdyś obszarów w Tatrach. Była to działalność pasterska, hutnicza, oraz górnicza, a miało to miejsce w okolicach XVIII i XIX wieku.

W Kuźnicach znajdowały się huty żelaza, a z racji łatwego dostępu do Jaworzynki, wycinano drzewa, aby zapewnić opał w piecach. Doprowadziło to miejscami do całkowitego wylesienia części doliny i stoków Skupniów Upłazu. Niezalesione tereny z kolei stanowiły dobre miejsce do wypasu owiec.

Dodatkowo, w Jaworzynce znajdowały się również liczne sztolnie, wydobywano tam bowiem rudę żelaza. Stąd też nazwa Żlebu pod Czerwienicą (Stare Kopalnie) - od czerwonej barwy skał, a co za tym idzie - najwydatniejszych kopalni, które tam się znajdowały.

O dawnych czasach, kiedy to Jaworzynka "tętniła życiem" można z innej perspektywy poczytać nieco w książce Gawędy o przewodnikach tatrzańskich.

Tak wszechstronne eksploatowanie Doliny Jaworzynki spowodowało ogromne szkody. Dowodem jest również bardzo skromny potok Jaworzynka, bądź największe w Tatrach obniżenie górnej granicy lasu, o ponad 300 metrów. Zdjęcia z tamtego okresu można obejrzeć w muzeum TPN.

Po latach z inicjatywy hrabiego Zamoyskiego rozpoczęto rekultywację tych terenów. Jednym ze sposobów odrodzenia lasów na tych terenach jest wprowadzenie tam modrzewia i olchy. Obecnie tereny powoli się regenerują, porównując stare zdjęcia ze stanem obecnym gołym okiem można zobaczyć poprawę. Być może kiedyś ponownie możliwa będzie wędrówka zalesionym Skupniów Upłazem, chociaż obecnie ciężko jest sobie to wyobrazić.

Warto wspomnieć też, że w Jaworzynce w latach 20., 30. XX wieku na północnych zboczach doliny znajdowała się skocznia narciarska, pozwalająca na oddawanie około 40 metrowych skoków. Została jednak rozebrana po wybudowaniu Wielkiej Krokwi - w 1930 roku.

Szlak wiodący Doliną: